The Dark Knight Rises
Ondanks de uitschakeling van de Joker in The Dark Knight had deze tweede Batman-film van regisseur Christopher Nolan allesbehalve een happy end. Batman zag zich genoodzaakt de schuld voor de dood en daden van Gothams Witte Ridder, Harvey Dent, op zich te nemen om diens reputatie te redden, en dook vervolgens onder. Het leidde tot een situatie waarin de Donkere Ridder een outlaw werd, en een Bruce Wayne die zich de jaren erna opsloot in zijn herenhuis en niets van zich liet horen. Met Gotham ging het intussen echter perfect; Dents nalatenschap leidde tot de Dent Act, die het einde betekende van de georganiseerde misdaad in de stad. Batman was weg, maar eigenlijk ook niet echt meer nodig.
Hoewel dit klinkt als het happy end waarmee het verhaal van Bruce Wayne prima afgerond zou kunnen zijn, is dit slechts het begin van het einde. Letterlijk: niet alleen sluit Christopher Nolan met The Dark Knight Rises zijn trilogie af, ook voor Gotham lijkt het einde in zicht met de opkomst van een terrorist, die als doel heeft de stad tot een puinhoop te reduceren. Het is een reden voor de Batman om weer van zich te laten horen, maar de vraag is of hij eraan toe is het tegen een brute kracht als Bane op te nemen.
Batman Begins en The Dark Knight kenmerkten zich door de vernieuwende aanpak die Nolan en zijn team loslieten op de ruim zeventig jaar oude held. In plaats van een duister fantasyfiguur maakten zij van Batman een geloofwaardig persoon, door te laten zien hoe Bruce Wayne besloot zich in te zetten voor zijn stad. De film besteedde bijna de helft van zijn speeltijd aan Waynes route naar de Batman; de training, de gadgets, het boevenvechten. Waynes motivaties, fysieke verschijning en technische snufjes kregen een realistische achtergrond en Gotham voelde als een stad die echt bestond. Zijn origin en de vervolgfilm waren ook duidelijk gegrond in de comics; niet de "leuke bad guys", maar goede verhalen waren de inspiratie voor de scenario's van de twee films. Het derde deel is geen uitzondering op deze regel.
In The Dark Knight Rises is de opkomst van Bane een reëel gevaar voor de stad. Welk gevaar dat precies is, is niet direct duidelijk, maar de dreiging is voldoende voor Bruce Wayne om te besluiten zijn zwarte pak weer aan te trekken. De Batman, die hij tot teleurstelling van zijn trouwe butler Alfred maar niet los heeft kunnen laten, moet weer aantreden. Hij is echter bijna een decennium afwezig geweest en, by the way, een gezocht crimineel. De vraag rijst of het wel verstandig is om weer zomaar in het diepe te duiken. Nolan heeft in vroege interviews over deze film al aangegeven in Bane iets totaal anders te zoeken dan het steroptreden van Heath Ledgers Joker in The Dark Knight: Bane is een brute kracht, een berekenend vechter en gewiekst terrorist. Geen slimme stiekeme plannetjes en gegiechel, maar tot in de puntjes georganiseerde acties en bij man-tot-mancontact geen prettige tegenstander. Zeker niet voor een Batman die te lang inactief is geweest.
Banes reputatie in de comics roept, al sinds Tom Hardy aangekondigd werd als Bane, om een keiharde confrontatie tussen Bane en Batman, waarbij wellicht net zoveel fans de klassieke rugbreker uit de comics zouden willen zien, als dat er fans zijn die juist willen dat Nolan iets nieuws brengt. Wat de consensus daarover onder fans ook zou mogen zijn, het zou Nolan niet vergeven worden een Bane neer te zetten zoals Joel Schumacher deed in 1997. Bane in Rises is, zoals in de comics, een waardig tegenstander met meer diepgang dan een eerste indruk doet vermoeden. Hardy heeft het hierbij moeilijker om het karakter van de terrorist neer te zetten dan Ledger met de Joker: hij draagt de gehele film een masker, waardoor alleen zijn ogen, stem en lichaamshouding indicaties van Banes intenties en emoties weergeven. Het lukt hem echter verrassend goed. Hardy's omvang is ruim voldoende om de fysieke dreiging mee weer te geven, en de toon van zijn stemgeluid met het ontbreken van een volledige gezichtsuitdrukking maakt de psychologische dreiging alleen maar groter. Je hoort hem spreken, maar kunt alleen in zijn ogen turen om meer te ontdekken. Er is iets beangstigends aan die combinatie.
Een confrontatie tussen Batman en Bane is echter niet de hoofdmoot van de film. Net als het vorige deel weet het scenario boven het stempel van superheldenfilm uit te stijgen en een verhaal te vertellen over een ensemblecast en hun omgeving. Waar in The Dark Knight de stad te maken had met weinig meer dan de dreiging van een maniak, gaat Rises een stap verder: Bane is een blaffende hond die ook daadwerkelijk bijt, en een groot deel van de film wordt gespendeerd aan het tonen hoe Gotham zwicht onder de daden van zijn groep terroristen. Nolan weet hierbij een goede sfeer te creëren, die aanvoelt alsof alle hoop verloren is. Vooral wanneer Bane zijn grootste troeven inzet stralen de straten van Gotham een wanhoop uit die verrassend goed overeen komt met de sfeer in de verhaallijn No Man's Land uit 1999, waarin Gotham in een vergelijkbare situatie verkeerde. De afwezigheid van Batman zorgt ervoor dat de focus hier ook ligt op de aanwezige burgers en politiemensen die proberen een weg te vinden in de wereld die Bane gecreëerd heeft.
Hoewel de aanwezigheid van de Batman in Gotham net als in de vorige film gedoseerd is en niet de overhand heeft, is er voldoende aandacht voor Wayne en zijn eigen verhaal. Rises weet het verhaal dat begon in Begins op een passende manier voort te zetten, door opnieuw te focussen op zijn gedrevenheid om Gotham op te ruimen en een symbool te willen zijn voor de stad. Hoewel Rises opent in een situatie waarin de stad hem niet nodig heeft, verandert dit spoedig en krijgt Batman de gelegenheid nog een poging te doen het respect te winnen van de bevolking van Gotham. De verhaallijn die Wayne doormaakt is het personage waardig en maakt de conclusie van zowel Gothams verhaal als zijn eigen verhaal bevredigend.
Batman heeft in Rises de grootste kluif aan Bane, maar krijgt ook te maken met een andere klassieker uit de lange Batman-geschiedenis. En afgezien van het feit dat Catwoman in de film slechts bij haar normale naam, Selina Kyle, wordt genoemd, is de inbreekster precies wat je zou verwachten. Inbraken, acrobatische toeren, een brutale houding en goede vechtkunsten zijn bijna verplichte onderdelen en Anne Hathaways invulling hiervan stelt hierin niet teleur. We maken kennis met Kyle wanneer ze iets uit Bruce Waynes huis steelt, maar vervolgens meer blijkt te hebben meegenomen dan alleen dure spulletjes. De inbraakactie is het begin van een reeks wisselende contacten tussen de vleermuis en de kat, en het scenario weet in één film een voldoende geloofwaardige relatie op te bouwen tussen de twee. Zoals het Catwoman betaamt heeft zij geen echte bondgenoten: ze leeft voor zichzelf, handelt uit zelfbehoud maar lijkt wel te overtuigen van het goede. Dat maakt haar echter allerminst voorspelbaar; Hathaway zet geen cartoon of karikatuur neer, maar een persoon. De keuze om haar slechts bij haar echte naam te noemen is kenmerkend voor haar interpretatie; gericht op het personage, en geen gekleuter met woordgrapjes over katten.
Naast de toevoeging van bekende Batman-personages als Bane en Catwoman ziet The Dark Knight Rises ook een uitbreiding van de 'normale' cast. Gary Oldmans James Gordon wordt bijgestaan door politieagent John Blake, gespeeld door Joseph Gordon-Levitt. Daarnaast treedt Marion Cotillard als Miranda Tate toe tot het bestuur van Wayne Enterprises. Beide toevoegingen zijn significant vanwege de brede scope van het verhaal; Bane en zijn handlangers hebben het voorzien op de gehele stad, wat natuurlijk niet aan de politie voorbijgaat, mede omdat zij het doelwit zijn van één van zijn acties. Dit geldt ook voor Wayne Enterprises, dat vanwege de grote financiële waarde en de interessante projecten binnen het bedrijf een logisch doelwit is voor een terroristische organisatie. Blake en Tate hebben, hoewel slechts bijrollen, beiden een onmisbare positie in een verhaal dat aan iedereen de screentime geeft die hij of zij nodig heeft. Natuurlijk geldt dit ook voor Bruce Waynes bondgenoten Alfred en Lucius, de enigen die weten wie de Batman is.
The Dark Knight Rises is, met al deze personages, voorgeschiedenis en verhaallijnen, een bomvolle film. Nolans derde Batman heeft veel verwachtingen om aan te voldoen, waarvan de grootste misschien wel de vergelijking met The Dark Knight is. Deze film tilde de filmserie naar een hoger niveau, en de vraag in de tussenliggende jaren was of de top al bereikt is. Met Rises weet Nolan die vraag echter effectief te ontwijken: de film vertelt een verhaal dat een andere focus, stijl en uitwerking heeft dan zijn voorganger, waardoor verschillend publiek verschillende voorkeuren zal ontwikkelen. Wanneer de persoonlijke verhalen van Bane en Catwoman tegen die van de Joker en Two-Face worden gelegd, wordt zichtbaar dat de psychologie van de laatste misschien wel interessanter is dan de eerste, maar verschillende verhalen vragen om verschillende hoofdrolspelers.
In The Dark Knight Rises kunnen Batman- en Dark Knight-fans, alsmede nieuwkomers, gezamenlijk voldoende aan hun trekken komen. De film is onderdeel van de trilogie, natuurlijk, maar weet zich voldoende te profileren om als film op zichzelf te staan. De basis van het verhaal is gegrond in de eerdere films, maar wordt zonder de kijker te vermoeien voldoende toegelicht voor buitenstaanders. Zij krijgen een verhaal over terroristen, helden, wanhoop en hoop, met sterke actie, interessante personages en een geweldige muzikale score. De fans krijgen een afsluiting van hun verhaal, met meer indrukken van hun held en scènes, personages en sleutelmomenten die emotionele reacties van enthousiasme, angst en verdriet kunnen oproepen. Zonder het tempo van de film te breken weet Nolan zijn momenten te kiezen om te laten zien dat de scenaristen de comics gelezen hebben en de plaatjes daarin bekeken hebben. Deze momenten dragen bij aan het verhaal, de fanbeleving en in de meeste gevallen aan allebei.
Met een speelduur die de lengte van zijn voorgangers overtreft, waarvan bijna de helft de kijker trakteert op indrukwekkende IMAX-beelden, heeft The Dark Knight Rises een hoop te bieden. Hoewel de film vooral verhaal- en persoonsgedreven is, hebben de actiescènes daar nergens onder te lijden; ze zijn er in overvloed en variatie en zien er geweldig uit. Er wordt gevochten, geschoten, gebombardeerd en gevlogen, en geen enkel moment lijkt erop alleen te bestaan om maar meer actie aan de film toe te kunnen voegen. Als deze film de kijker vermoeit, is het niet door zijn lengte, maar om de intense filmbeleving; de lichte emotie is subtiel, de zware dreiging in het verhaal is serieus en Nolans reputatie zorgt ervoor dat je nooit helemaal zeker weet hoe iets zal eindigen. Nolan grijpt je bij je kladden en laat je pas 164 minuten later weer los. The Dark Knight Rises is een complexe puzzel van topmomenten, die samen een plaatje vormen waar je niet graag afscheid van neemt.
