Ida
De Tweede Wereldoorlog heeft al in menig film een voorname rol gespeeld. Begrijpelijk, want zo’n immens stuk geschiedenis leent zich bij uitstek voor dit medium. Inmiddels lijkt het onderwerp zijn beste tijd wel gehad te hebben en kiezen filmmakers liever voor andere oorlogen. Niet de Pool Pawel Pawlikowski; WOII vertolkt in Ida misschien geen hoofdrol, maar wel op zijn minst een zeer voorname bijrol.
Ida speelt zich af in Polen, begin jaren zestig. Het land lijkt nog altijd de wonden te likken van de Tweede Wereldoorlog, maar zo langzamerhand begint de bevolking zich toch te herpakken. Er wordt geworsteld met de vrijheid en het land lijkt zich nog steeds te verstoppen achter communisme. De jonge wees Anna kiest ervoor non te worden: een voor haar simpele en voor de hand liggende keuze.
Niet veel later blijkt echter dat haar leven, tot dan toe net zo rechtlijnig en eenvoudig als de keuze non te worden, behoorlijk anders in elkaar steekt dan ze altijd heeft gedacht. Ze komt in contact met Wanda, een haar tot dan toe volledig onbekende en cynische tante die al kettingrokend en wodkadrinkend plotsklaps enkele stevige familiegeheimen uit de doeken doet. En dat zijn geen milde ontdekkingen voor een jonge meid die zich in alle rust heeft voorbereid op een leven als non.
Op deze manier wordt op een minder orthodoxe wijze gebruik gemaakt van een thema als de Tweede Wereldoorlog, maar zoals gezegd speelt de oorlog slechts een voorname bijrol. Veel belangrijker is de innerlijke zoektocht waar Anna mee te maken krijgt, maar de film in de categorie 'coming of age' scharen is een stap te ver. Ineens heeft ze toch familie en komt ze in aanraking met het nare verleden daarvan, hoort ze dat haar naam niet Anna is maar Ida en blijkt zelfs dat ze niet rooms-katholiek is, maar Joods.
De voor de hand liggende keuze hier een meeslepend drama van te maken, wordt door Pawlikowski net zo gemakkelijk van diezelfde hand gedaan. Tante Wanda is in alles een volledige tegenpool van Ida en door bij haar in de buurt te blijven komt Ida in contact met de vrije wereld, ver weg van het rigide leven dat een klooster biedt. De inwendige worsteling die Ida hierdoor ondergaat biedt ruimte voor een poëtische en contemplatieve aanpak, en dat is precies hoe de Poolse regisseur met zijn film omgaat.
De krachtige fotografie speelt daar een bijzonder grote rol in. Vanaf de eerste minuten krijgen de schitterende zwart-witplaatjes net zoveel vrijheid als Ida om haar heen ziet, en de enigszins van de conventie afwijkende compositie van de beelden geeft het geheel extra cachet. Ook actrices Agata Trzebuchowska en Agata Kulesza brengen net dat beetje extra: de een zet Ina met een overtuigende gematigdheid neer, terwijl de ander juist naadloos het harde en norsige van haar tante verbeeldt.
Ida is op die manier een film met enkele tegenstrijdigheden, die een kalme en contemplatieve schoonheid combineert met meer harde en nare gebeurtenissen. De film kent dan wel geen emotionele uitschieters, maar dat past juist goed bij het hoofdpersonage. Regisseur Pawlikowski bewijst zich hiermee een zeer vakkundig man en toont dat de Tweede Wereldoorlog zelfs anno 2014 prachtige nieuwe films op kan leveren.
