Patria
Eindelijk wordt Nederland wakker en komt er aandacht voor de Eerste Wereldoorlog. Nou ja, eindelijk. Deze eerste Nederlandse film over WOI kende een aanlooptijd van acht jaar en het is goed te merken dat de makers (Klaas van Eijkeren, regisseur en Tim Tubée, art director) al lang een oprechte interesse voor dit verschrikkelijke conflict aan de dag legden.
De film vertelt het waar gebeurde verhaal van een Nederlandse jongen (Arthur Knaap, gespeeld door Timothy Flohr) die in 1914 in Frankrijk woont en dienst neemt in het Vreemdelingenlegioen. De brieven die hij naar huis schreef vormen de basis voor het script van Patria, nog aangevuld met brieven van kameraden uit hetzelfde peloton en onderzoek in het archief van het Legioen.
De film heeft een simpele maar doeltreffende opbouw. Knaap's correspondentie met zijn ouders in Nederland, duwen het verhaal voort zonder dat het gekunsteld over komt. De jongen maakt zich zorgen over zijn ouders en in een ontroerende naïviteit probeert hij de situatie in de loopgraven te bagatelliseren. Van Eijkeren en Tubée zijn er echter in geslaagd om achter de regels te lezen, en letterlijk elke zin te ontleden en dienstbaar te maken aan de dialogen. Door brieftekst van Knaap af en toe ook door andere figuren te laten uitspreken, voorkwamen de filmmakers dat het al te eendimensionaal zou blijven. Een prachtig voorbeeld hiervan is de opmerking van dienstmakker De Rooy (Pascal Vugts) als het Nederlandse contingent onverwacht vlug naar het front 'mag'. Met de eerlijkheid van een Tilburgse textielarbeider zegt hij: '..dat kan maar twee dingen betekenen: of wij zijn goede soldaten, of het maakt geen moer uit.' Die regel is gebaseerd op diverse bronnen, maar komt absoluut natuurlijk over uit de mond van de avonturier en sjacheraar De Rooy.
Een gigantisch compliment voor de cameravoering en montage is op zijn plaats. Geen moment had ik de indruk dat de cast maar uit een paar personen en figuranten bestond. Dit manco kom ik helaas maar al te vaak tegen, ook in professionele producties. Maar Klaas Hoyng (director of photography) en Ronald van der Kolk (camera) zijn vakmensen. Door veel takes te nemen, goed na te denken over camerastandpunten, en intelligent te monteren, voelt de kijker dat de kleine eenheid deel uitmaakt van een gigantisch totaal. En dat is precies het gevoel dat ik ook ken uit talloze dagboeken en brieven van frontsoldaten.
De (pyro)techniek staat in Patria zelfs op eenzame hoogte. In films waar het budget door de gangen klotst, kan ik me zelden aan de indruk onttrekken dat er een vuurwerkbedrijf voor de explosies is ingehuurd en dat 'een mannetje' als toegift nog wat digitaal mocht knutselen op een zolderkamer. De in dit genre veelbesproken serie 'In Vlaamse Velden' had hier bijvoorbeeld veel last van. In Patria is het vanaf het eerste schot raak, zodanig dat bij de voorvertoning de zaal letterlijk opschrok.
Is er dan geen enkel minpunt? Natuurlijk, dat is er vrijwel altijd. Hoewel te zien is dat er met veel liefde en geduld is geregisseerd, blijven sommige acteerprestaties wat vlakjes. Dit minpunt wordt echter ruimschoots goedgemaakt door de enorme creativiteit en vindingrijkheid, die ik vaak ontzettend mis in de plastic wereld van grote producties. Die inzet zorgde ervoor dat ik tijdens het kijken meermaals op het puntje van mijn stoel zat.
De film draait op 29 september, en 7 en 14 oktober in diverse bioscopen, onder andere bij JT.
