De geschiedenis van de zombiefilm

Om de geschiedenis van de zombiefilm goed te kunnen begrijpen dien je eerst te weten wat een zombie is. Een zombie is een ondood wezen, in de meeste gevallen een mens, maar soms ook een dier (Zombie Roadkill), die op één of andere wijze uit het graf is opgestaan. 

De afkomst van het woord zombie is onduidelijk. Zo bestaat er een theorie dat het gebaseerd is op de term Kimbundu nzambi wat Slangengod betekend in de Congo. In de voodoo cultuur kreeg de term al snel de bijbetekenis gereanimeerd lijk. Een andere mogelijkheid is dat het woord uit de Creoolse taal komt. In het Creools betekent zombre namelijk geest of spook, afgeleid van het Spaanse sombra wat eveneens geest of schaduw betekent.

zombie_Voodoo (geschaalde kopie)
Een zombie cartoon uit 1836

De beginjaren

Tot aan de jaren dertig van de vorige eeuw werd in Lousiana op grote schaal voodoo rituelen uitgevoerd. New Orleans kende vele volgelingen van Marie Laveau, bijgenaamd de voodookoningin, die rond 1830 in die staat leefde. Marie Laveau was één van de grondleggers van de voodoo cultuur in Louisiana en zeer geliefd. Haar graf kent meer bezoekers dan de laatste rustplaats van Elvis Presley. Nadat begin jaren dertig New Orleans een toeristische stad werd verdween de voodoo in de underground en kreeg daarmee een mythische status.

In 1932 verschijnt de eerste zombiefilm (met geluid*) ooit. White Zombie speelt zich af in Haïti en is een groot succes. In de film van de gebroeders Valperin zien we een ijzersterk optredende Bela Lugosi, één van de grootmeesters op het gebied van de horrorfilm in die jaren. Ook gedurende de rest van de jaren dertig en vroege jaren veertig zijn zombies het resultaat van voodoo rituelen. 

In 1943 vindt de eerste kruisbestuiving van het horror en superheldengenre plaats. In Batman vecht het alter ego van Bruce Wayne, voor het eerst op het witte doek, met levende doden in Litle Tokyo. Hetzelfde jaar stort ook regisseur Jacques Tourneur zich op het zombie genre. Tourneur was het jaar ervoor doorgebroken met Cat People en scoort met I Walked with a Zombie een grote hit. De zombies zijn weer teruggekeerd in het Caribische gebied en zullen daar nog jarenlang rondhangen.

Vanaf de vroege jaren vijftig zien we een verplaatsing van zombies naar een sciencefiction setting. Zo komen we levende doden tegen in films met prachtige titels zoals Zombies of the Stratosphere (USA - 1952), Creature with the Atom Brain (USA - 1955) en het legendarische Plan 9 from Outer Space van Ed Wood uit 1958. In 1959 zijn de levende doden ook te gast in de Japanse film Gu wu jiang shi oftewel Zombie in a Haunted House. Van deze obscure film van Evan Yang is echter weinig tot niets bekend. 

(* - In 1919 verscheen de stomme film Das Kabinett Des Dr Caligari en ook in Frankenstein zien we al eerder een gereanimeerd lijk, maar deze films worden tot de monsterfilms gerekend en daarom niet meegenomen als zombiefilm zijnde)

Bloedstollende beelden.

Tot aan de vroege jaren zestig zijn de zombies niet echt angstaanjagend te noemen. Ook zijn de films over het algemeen niet echt bloederig te noemen. Daar komt verandering in als de levende doden hun entree maken op de Italiaanse filmmarkt. Il castello dei morti vivi (Castle of the Living Dead) is een film van Luciano Ricci en Lorenzo Sabatini met Christopher Lee in de hoofdrol.

1964 is een belangrijk jaar in de ontwikkeling van de zombiefilm. Zowel The Incredibly Strange Creatures Who Stopped Living and Became Mixed-Up Zombies!!? van Ray Dennis Steckler als The Last Man on Earth (gebaseerd op het boek I Am Legend van Richard Matheson) verschijnen dat jaar en zijn beide baanbrekend te noemen. Stecklers film kan het beste omschreven worden als een zombiemusical terwijl Matheson's verhaallijn de zombies naar de huidige tijd haalt, in een maatschappij waarin de mens zo goed als uitgestorven lijkt.

Gedurende de rest van de jaren zestig verschijnen er nog diverse zombiefilms zoals Zombie Bloodbath (USA - 1964), Giant of the Evil Island (Italië - 1965), Orgy of the Dead (USA - 1965), Plague of the Zombies (UK - 1966) en The Astro-Zombies (USA - 1968). In 1968 verschijnt ook een film die het zombiegenre doet schudden. George A. Romero's Night of the Living Dead.

Zombie Apocalypse

Romero's spraakmakende film had de deur geopend voor vele regisseurs. Vooral in Europa is het zombiegenre erg populair. In de vroege jaren zeventig zien we diverse bloederige producties van onder meer Mario Bava (Baron Blood - 1972), Jesus Franco (A Virgin Among The Living Dead - 1972) en David Cronenberg (Rabid - 1977) waarin zombies een grote rol spelen. Het was echter wederom Romero die een nieuwe dimensie aan de levende doden gaf. Vanaf Dawn of the Dead is er sprake van de term Zombie Apocalypse. De levende doden hebben de wereld overgenomen en de weinige overlevenden moeten vechten voor hun bestaan. 

Vooral in Italië is het zombiegenre populair. Lucio Fulci breekt in 1979 door met Zombi II en maakt daarna klassiekers zoals City of the Living Dead (1980), The Beyond en The House by the Cemetery (beiden uit 1981). Ook regisseurs als Umberto Lenzi (Nightmare City - 1980) en Joe D'Amato (Erotic Nights of the Living Dead - 1980). Laatstgenoemde schroomt er ook niet voor om naast de extreem bloederige beelden ook een portie ranzige seks in de film te stoppen. 

1981 is het jaar van The Evil Dead. Sam Raimi vestigt zijn naam met een combinatie van demonen, verkrachtende bomen en zwartgallige humor. De Spaanse regisseur Jesus Franco stort zich ook met hart en ziel op de nieuwe rage. Franco was een befaamde regisseur in de late jaren zestig en was aan het begin van de jaren bezig met een korte comeback. Franco stond bekend als een regisseur die kon werken zonder budget en dat is af te zien aan B-film pareltjes zoals Bloodsucking Nazi Zombies, Grave of the Living Dead, Oasis of the Zombies (allen uit 1983) en Mansion of the Living Dead (1985).

In de midjaren tachtig zijn zombiefilms erg populair. Hoewel de meerderheid van een belabberde kwaliteit zijn zitten er ook uitschieters tussen zoals Stuart Gordon's Re-Animator (1985), J.R. Bookwalter's The Dead Next Door (1988), en niet te vergeten Mary Lambert's bewerking van Stephen King's Pet Sematary (1989).

Lord of the zombies

In 1992 verschijnt er een film van de Nieuw-Zeelandse regisseur Peter Jackson. Jackson was met zijn debuut Bad Taste het horrorgenre ingerold en wilde al tijden een lekkere smerige film maken. Braindead (ook wel bekend onder de titel DeadAlive) is een groot succes. Het zou helaas wel de laatste underground film van Jackson zijn. Ook in de jaren negentig komt er een tsunami aan B-films uit in het genre van de levende doden. Maar zoveel kun je ook niet verwachten van films met titels als Urban Scumbags vs. Countryside Zombies (1992), Space Zombie Bingo (1993), Death Metal Zombies (1995), Zombie Ninja Gangbangers (1997) of Hot Wax Zombies on Wheels (1999).

Ook na 2000 vermindert het aanbod van pulpfilms niet. Gelukkig komen er ook goede zombiefilms uit. Zo kunnen we vanaf 2002 genieten van Danny Boyles 28 Days Later, die vooral opvalt door de vaart van de zombies. Ook in Paul W.S. Anderson's Resident Evil (2002) zijn de ondoden een stuk sneller dan voorheen en hebben ze zelfs zombie waakhonden. Resident Evil is gebaseerd op het immens populaire gelijknamige computerspel. 

In 2004 maakt Zack Snyder een remake van Dawn Of The Dead. De film is een groot succes en wordt door liefhebbers, als één van de betere zombiefilms aller tijden bekeken. Edgar Wright is ook geïnspireerd door de films van Romero en brengt datzelfde jaar Shaun Of The Dead uit. De film is een heerlijke parodie op de films van Romero. Romero zelf lijkt ook weer inspiratie uit de films te halen aangezien hij een jaar later, na een pauze van ongeveer 20 jaar, terugkeert op het witte doek met Land Of The Dead. In Land Of The Dead kan Romero eindelijk zijn plannen verwerken die hij destijds voor Day Of The Dead al in petto had. Ondanks dat het geen slechte film is, ademt het niet meer de sfeer van de eerste trilogie uit. Romero zal later nog twee vervolgen maken namelijk Diary of the Dead (2008) en Survival of the Dead (2010). 

Andere films die na 2000 boven het gemiddelde uitschieten zijn [REC] (2007) van Jaume Balagueró, Robert Rodriguez' Planet Terror (2007), Steve Miner's remake van Romero's Day of the Dead (2008), Zombieland (2009) en Dylan Dog: Dead of Night (2010). En wees gerust, de zombies zijn nog lang niet uitgeroeid.